Tìm hiểu chung
Tàn nhang là gì?
Tàn nhang là một tình trạng rối loạn tăng sắc tố ở thượng bì, gồm các đốm màu nâu, đen hoặc vàng. Tổn thương xuất hiện ở vùng da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và thường xuất hiện trước 3 tuổi. Tàn nhang tăng dần khi đến tuổi dậy thì, vào mùa xuân hè sạm da tăng lên, mùa thu đông có giảm đi.
Triệu chứng thường gặp
Những dấu hiệu và triệu chứng của tàn nhang
Tàn nhang thường xuất hiện từ nhỏ, chủ yếu người da sáng màu (Châu Âu), bệnh mang yếu tố gen (gia đình). Tàn nhang là các dát tăng sắc tố màu vàng, nâu, đen có kích thước nhỏ từ 2 đến 4 mm, ranh giới rõ, thường xuất hiện đối xứng 2 bên ở vùng da hở như mặt, cổ, vai, ngực và cánh tay.
Khi da tiếp tục tiếp xúc với ánh nắng mặt trời mà không được bảo vệ khiến các đốm tàn nhang có xu hướng đậm hơn, nhiều hơn và lan rộng ra vị trí khác. Tàn nhang không gây đau, ngứa và bỏng rát.
Tác động của bệnh tàn nhang đối với sức khỏe
Tàn nhang lành tính, không lây và không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, những đốm nâu, đen hoặc vàng khiến cho da trông không đều màu và kém thẩm mỹ.
Biến chứng có thể gặp khi mắc tàn nhang
Tàn nhang có thể dẫn đến ung thư da nhưng rất hiếm.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Tàn nhang tuy vô hại nhưng đôi khi chúng có thể nhìn tương tự như một số loại ung thư da. Nếu nhận thấy bất kỳ thay đổi nào trên da, nên đến gặp bác sĩ để kiểm tra da xem có gì bất thường hay không.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân dẫn đến tàn nhang
Nguyên nhân gây ra tàn nhang được chứng minh là có liên quan đến hai yếu tố là yếu tố gen (di truyền) và yếu tố môi trường (tia cực tím).
Yếu tố gen
Trong da có tế bào sắc tố (melanocyte) đóng vai trò sản xuất ra các hạt sắc tố là các hạt melanin.
Cơ thể sản xuất ra hai loại melanin là pheomelanin và eumelanin. Eumelanin giúp bảo vệ da khỏi tia UV nhưng pheomelanin thì không có tác dụng đó.
Một loại gen có tên là MC1R phụ trách sản xuất melanin cho cơ thể. Người có làn da, mắt và mái tóc sẫm màu thường sản xuất chủ yếu là eumelanin nên ít có khi bị tàn nhang và ngược lại, người có làn da, mắt và mái tóc sáng màu thường sản xuất chủ yếu pheomelanin và có nhiều khả năng bị tàn nhang hơn.
Bình thường, các tế bào sắc tố sản xuất một lượng sắc tố giống nhau trên da tạo ra sự đồng đều màu sắc ở làn da. Nhưng khi bị tàn nhang, cơ thể sản xuất nhiều hạt sắc tố hơn làm xuất hiện các đốm nâu, nhiều melanin được hình thành sẽ càng làm cho những đốm này tối màu hơn những vùng da còn lại.
Yếu tố gen quyết định sự gia tăng sản xuất melanin quá mức dẫn đến da lốm đốm không đều màu. Có bằng chứng cho thấy rằng tàn nhang liên quan đến di truyền, cha mẹ bị tàn nhang thì con cái của họ dễ bị tàn nhang hơn.
Tia cực tím
Khi da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong một thời gian dài mà không được che chắn, bảo vệ sẽ dẫn đến phản ứng bảo vệ tự nhiên. Cơ thể bị kích thích tăng sản xuất nhiều hạt sắc tố (melanin) hơn để bảo vệ da khỏi tác hại của tia cực tím. Do đó, tia cực tím là nguyên nhân khiến cho tàn nhang xuất hiện hoặc trở nên tồi tệ hơn.
Nguy cơ mắc phải
Những ai có nguy cơ mắc phải tàn nhang
Người có cha mẹ hoặc anh chị em bị tàn nhang.
Người da trắng.
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải tàn nhang
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tàn nhang, bao gồm:
Thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời mà không có biện pháp bảo vệ da.
Phương pháp chẩn đoán và điều trị
Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán tàn nhang
Dựa vào yếu tố gợi ý và các biểu hiện trên da có thể chẩn đoán tàn nhang một cách chính xác mà không cần đến bất kỳ xét nghiệm nào khác.
Yếu tố gợi ý
Cha, mẹ, anh, chị trong gia đình bị tàn nhang gợi ý tình trạng này là do di truyền.
Thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời mà không được che chắn, bảo vệ gợi ý tia cực tím là nguyên nhân xuất hiện tàn nhang.
Biểu hiện
Xuất hiện trên da những đốm tròn có màu vàng, nâu hay màu đen. Các đốm này có kích thước nhỏ vài milimet và không kèm theo các triệu chứng nào khác như đau, rát, sưng đỏ.
Khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, các đốm này có xu hướng đậm hơn, tăng số lượng hay lan rộng ra.
Phương pháp điều trị tàn nhang hiệu quả
Điều kiện để việc điều trị tàn nhang hiệu quả và an toàn, cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
Che chắn, chống nắng thật kỹ.
Dùng thuốc, kem bôi theo hướng dẫn của bác sĩ.
Các sản phẩm có chứa acid trichloroacetic (TCA) và phenol có hiệu quả trong việc làm sáng tàn nhang. Nhiều loại kem bôi và lột da tại chỗ có chứa các hợp chất này.
Các hợp chất khác có thể giúp tàn nhang nhạt màu như:
- Acid alpha hydroxy;
- Acid azelaic;
- Cysteamine;
- Vitamin C;
- Retinoid.
Có thể lựa chọn các thủ thuật y tế để loại bỏ các đốm đen vì lý do thẩm mỹ như gồm liệu pháp laser và lột da bằng hóa chất.
Các phương pháp điều trị trên có thể gây ra tác dụng không mong muốn như tạo thành sẹo. Nên thảo luận với bác sĩ để có thể điều trị tàn nhang một cách hiệu quả và an toàn nhất.
Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa
Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của tàn nhang
Chế độ sinh hoạt:
- Kem chống nắng: Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên có hiệu quả chống tia UVA và UVB trong ánh nắng mặt trời. Thoa lượng kem đủ cho vùng da tiếp xúc với ánh nắng. Thoa kem chống nắng tối thiểu 20 – 30 phút trước khi ra nắng. Lưu ý, nếu hoạt động dưới nước hay khi ra nhiều mồ hôi nên thoa lại kem sau mỗi 2 giờ. Kể cả khi trời nhiều mây hay trời âm u vẫn nên sử dụng kem chống nắng vì tia UVA có thể xuyên qua các đám mây đến tiếp xúc và gây hại cho da.
- Che chắn: Kem chống nắng rất cần thiết trong việc bảo vệ da nhưng vẫn chưa đủ để giúp chống lại ảnh hưởng của ánh nắng mặt trời. Kem chống nắng không thể cản hoàn toàn các tia cực tiếp tiếp xúc với da. Vì vậy, việc sử dụng thêm các vật dụng giúp che nắng như mũ rộng vành, khẩu trang, áo khoác, găng tay hay vớ là rất cần thiết. Lưu ý sử dụng nón, khẩu trang, áo khoác sẫm màu sẽ giúp cản các tia cực tím hiệu quả hơn. Hạn chế ra đường khi trời nắng to, nhất là từ 10 giờ sáng tới 2 giờ chiều.
Chế độ dinh dưỡng:
- Cung cấp đầy đủ các vitamin, khoáng chất và chất xơ đầy đủ để da khỏa mạnh và chống lão hóa. Sử dụng chanh, mật ong và nha đam thoa lên da có thể làm mờ vết tàn nhang mà không có tác dụng phụ.
Phương pháp phòng ngừa tàn nhang hiệu quả
- Bệnh chịu ảnh hưởng lớn từ ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia cực tím. Do đó việc sử dụng kem chống nắng và che chắn là vô cùng quan trọng trong việc phòng ngừa tàn nhang.
- Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời sẽ không làm giảm sự xuất hiện của các vết tàn nhang hiện có, nhưng nó có thể ngăn ngừa sự hình thành các vết tàn nhang mới.
- Mọi thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Việc sử dụng thuốc phải
tuân theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.
